Inleiding

In de Meerjaren-Programma-Begroting (MPB) wordt het gemeentelijk beleid op hoofdlijnen toegelicht. De MPB gaat over alle beleidsvelden: onderwijs, ruimtelijke ontwikkeling, openbare ruimte, openbare veiligheid, recreatie, volksgezondheid, milieu, gemeentebelastingen en dergelijke.
De uiteenlopende samenstelling van het gemeentelijk beleid maakt het lezen van een gemeentebegroting doorgaans niet eenvoudig. Deze leeswijzer is bedoeld om u daarbij op weg te helpen. In deze leeswijzer komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• waaruit bestaat een MPB
• indeling van de MPB
• de voorgestelde beleidswijzigingen
• de Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn (BROA)
• hoe een bepaald onderwerp in de MPB is te vinden

Waaruit bestaat een MPB ?

De MPB is vergelijkbaar met een privé-huishoudboekje. De periodieke uitgaven die de gemeente jaarlijks doet – ook wel exploitatie-uitgaven genoemd - staan er in vermeld. Voorbeelden zijn de jaarlijkse subsidies aan instellingen, de uitgaven in het kader van de bijstand en het armoedebestrijdingsbeleid, de kosten van rente en afschrijving als gevolg van gemeentelijke investeringen, salariskosten van het bestuur en het gemeentelijk personeel en materiële kosten.
De gemeenteraad bepaalt de beleidsonderwerpen en per beleidsonderwerp de hoeveelheid geld (de omvang van het budget) dat er maximaal voor mag worden uitgetrokken en het resultaat dat de raad ervoor verwacht.
Naast de uitgaven zijn ook de inkomsten in de begroting opgenomen. Tot de belangrijkste inkomsten van de gemeente behoren:

1. de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Dit is een rijksbijdrage, waarvan de raad de bestedingen voor het overgrote deel naar eigen inzicht kan bepalen;
2. specifieke bijdragen die het rijk maar ook de provincie aan de gemeente verstrekken om door hen bepaalde doeleinden te kunnen bekostigen. Voorbeelden zijn de rijksbijdragen die de gemeente krijgt voor bijstandsuitgaven en onderwijsachterstandenbeleid;
3. eigen gemeentelijke inkomsten uit gemeentebelastingen (bijvoorbeeld de onroerende zaakbelasting en hondenbelasting), maar ook inkomsten uit leges die worden verkregen omdat u als burger specifieke diensten van de gemeente afneemt (bijvoorbeeld een paspoort of een bouwvergunning) en gemeentelijke heffingen (bijvoorbeeld voor de inzameling van huishoudelijk afval). De raad beslist over de omvang van de gemeentebelastingen, leges en rechten.

De inkomsten uit het Gemeentefonds zijn grotendeels bepalend voor de bestedingsmogelijkheden van de gemeente. De omvang van het Gemeentefonds - en dus van de algemene uitkering die de gemeente daaruit krijgt – is gekoppeld aan de omvang van een deel van de rijksuitgaven. Nemen die rijksuitgaven toe, dan hebben ook gemeenten meer te besteden. Besluit het rijk tot bezuinigingen op de rijksuitgaven, dan hebben gemeenten minder te besteden.
Een wettelijke eis is dat de gemeentelijke exploitatie-uitgaven de inkomsten niet mogen overtreffen. Minder inkomsten uit het Gemeentefonds als gevolg van rijksbezuinigingen, hebben doorgaans tot gevolg dat ook gemeenten moeten bezuinigen.

Indeling van de MPB

In de inhoudsopgave treft u aan uit welke hoofdstukken de MPB is samengesteld. In vogelvlucht worden deze hoofdstukken hier nader toegelicht.

-   Hoofdstuk  1   Nota van aanbieding
  De nota van aanbieding vermeldt dat de MPB 2018-2021 een financiële begroting voor de komende jaren weergeeft, maar bovenal een MPB is die een visie in zich bergt op hoe wij met u onze stad willen besturen en vormgeven.

-   Hoofdstuk  2   Meerjarenprogrammabegroting

Dit hoofdstuk vormt de exploitatiebegroting van de gemeente. De meerjarenbegroting bestond tot en met 2016 uit 9 programma's. De nieuwe BBV-regelgeving verplicht ons in de MPB 2018-2021 een overzicht van de overheadkosten op te nemen. Deze treft u als bijlage aan in de paragraaf Bedrijfsvoering. De overheadkosten worden verantwoord op programma 1 onder taakveld 04.
De programma’s vormen voor u een eerste ingang om iets over het door het college voorgestelde beleid te weten te komen. Tot en met 2016 werden de programma's ingedeeld naar beleidsproducten. De huidige MPB 2018-2021 is ingedeeld naar doelstellingen. In de doelenbomen zijn de doelstellingen en prestaties per programma samengevat. Sommige taken en bevoegdheden zijn ondergebracht bij Gemeenschappelijke Regelingen (verlengd lokaal bestuur). In de doelenbomen wordt naar deze GR's verwezen.
De programma’s zijn verder als volgt opgebouwd:

• ambitie van het programma;
• speerpunten van beleid;
• de toprisico’s;
• doelstellingen;
• prestaties;
• nieuwe ontwikkelingen;
• effectindicatoren per doelstelling;
• verbonden partijen;
• plannen en kadernotities;
• de financiële lasten en baten voor de jaren 2018 t/m 2021 die op het niveau van taakvelden worden verantwoord. Wij merken op dat door afrondingen van de lasten en baten bij de uitkomst van de saldoberekening geringe afwijkingen kunnen optreden.

Gevolgen gewijzigd Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)
In de voorliggende MPB zijn de lasten en baten voor 2016 alleen opgenomen in het totaaloverzicht van bijlage 3. De rekeningsaldi 2016 kunnen niet in de programma's worden vermeld. Dit is het gevolg van het gewijzigde BBV. Door deze wijziging zijn de 'oude' beleidsproducten (circa 80) die tot en met 2016 van toepassing waren, met ingang van 2017 vervangen door taakvelden (circa 50). Daarnaast mogen de kosten van overhead niet meer in de begrotingsprogramma's worden versleuteld. Die dienen in een afzonderlijk taakveld 04 te worden verantwoord. Het bedrag per taakveld voor 2016 is niet te herleiden uit de beleidsproducten en daarom zijn de rekeningsaldi 2016 niet in de programma's opgenomen.

Op voorstel van de raadswerkgroep modernisering van de begroting, is er in de MPB 2017-2020 voor gekozen om het taakveld Overhead in een nieuw op te nemen programma 10 'Bedrijfsvoering' onder te brengen. Hierin werd naast de verantwoording van de overheadkosten, aan de hand van een vijftal doelstellingen de bedrijfsvoering toegelicht.
Uit de vraag-en antwoordrubriek van de BBV is thans gebleken dat taakveld 04 Overhead niet in een begrotingsprogramma mag worden opgenomen, maar in een voorgeschreven overzicht van baten en lasten gepresenteerd moet worden. Daarin dient ook de informatie over onvoorzien, algemene dekkingsmiddelen en verplichtingen in het kader van de Vennootschapsbelasting (Vpb) te worden opgenomen. Dat is in deze MPB verwerkt in bijlage 3.1. Het gevolg is dat programma 10 met ingang van deze MPB is vervallen.
De informatie over de bedrijfsvoering uit het vervallen programma 10 is thans overgeheveld naar de verplicht voorgeschreven paragraaf 4.7 Bedrijfsvoering. Daar is ook de informatie van de bijzondere paragraaf Dienstverlening aan toegevoegd, aangezien bedrijfsvoering en dienstverlening onderling nauw samenhangen.

• Hoofdstuk  3   Financiële beschouwingen
  Hierin schetst het college de financiële ontwikkelingen voor de komende jaren die als vertrekpunt bij de opstelling van de MPB hebben gegolden. Een belangrijk deel is gewijd aan de ontwikkeling van het Gemeentefonds en de maatregelen die het college aan de raad voorstelt om de MPB financieel sluitend te krijgen.

• Hoofdstuk  4   Paragrafen
  Het is een wettelijke eis dat elke gemeente een aantal paragrafen in de MPB opneemt. Deze paragrafen vormen een dwarsdoorsnede van de begroting op een specifiek terrein. De volgende paragrafen zijn opgenomen:

• De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
  Het weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële positie van de gemeente is. Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de weerstandscapaciteit af te zetten tegen de omvang van de risico’s. In deze paragraaf zijn ook de financiële kengetallen opgenomen.
• De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen
  In deze paragraaf wordt per onderdeel toegelicht op welke wijze het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen gewaarborgd is.
• De paragraaf financiering
  In deze paragraaf wordt toegelicht op welke wijze met de financieringsbehoefte van de gemeente wordt omgegaan. Het betreft een financieel-technische materie.
• De paragraaf verbonden partijen
  De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. Als deze samenwerking in een bestuurlijke en financiële vorm wordt gegoten, spreken we van een verbonden partij. In deze paragraaf worden alle verbonden partijen nader toegelicht.
• De paragraaf grondbeleid
  De gemeente speelt ook een actieve rol in het kopen en verkopen van gronden. In deze paragraaf wordt dieper op het grondbeleid van de gemeente ingegaan.
• De paragraaf lokale heffingen
  In deze paragraaf wordt stilgestaan bij de diverse gemeentelijke belastingen en heffingen en de consequenties daarvan voor de inwoners. Ook worden hier de tarieven voor het komende begrotingsjaar genoemd.
• De paragraaf bedrijfsvoering
  Deze paragraaf gaat in op allerlei interne ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie, die erop gericht zijn een zo goed mogelijke dienstverlening aan de burgers te kunnen verstrekken en een zorgvuldige besluitvorming te kunnen garanderen.
• Niet verplichte paragrafen

Op verzoek van uw raad zijn twee niet verplichte paragrafen in de MPB opgenomen: vastgoed en demografie.

Tot slot is een aantal bijlagen aan de meerjarenbegroting toegevoegd. Sommige daarvan zijn door het rijk verplicht voorgeschreven. Tot de belangrijkste bijlagen behoren:

• bijlage 1 de algemene reserves van de gemeente Apeldoorn;
• bijlage 2 de doorrekening van de bestemmingsreserves BROA en Huisvuilrechten.

Beleidswijzigingen

Het college heeft de voorstellen voor nieuw beleid in de MPB verwerkt. Deze voorstellen staan in het samenvattend overzicht dat aan het begin van hoofdstuk 2 is opgenomen. De voorstellen worden in de programma’s toegelicht.

De BROA

Naast de jaarlijkse exploitatie-uitgaven voert de gemeente ook investeringsprojecten uit. Deze investeringen worden geactiveerd (jaarlijkse afschrijving) of ten laste gebracht van reserves. Eén van die bestemmingsreserves is de BROA. De Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn.
De BROA wordt gevoed met bijdragen van de provincie Gelderland (o.a. GSO) en rijksbijdragen. De financiële meerjarendoorrekening van de BROA vormt een onderdeel van de meerjarenbegroting en is onder bijlage 2.1 opgenomen.

Webversie MPB 2018 - 2021

De MPB wordt als boekwerk en in PDF-vorm aangeboden aan de Raad. De begroting in gedrukte vorm is een overzichtelijk document. De begroting als PDF digitaal raadplegen is al wat dynamischer. Beide mogelijkheden zijn echter niet zo efficiënt en aanpasbaar als een interactieve online omgeving. Sinds enkele jaren hebben we in Apeldoorn een gemeentelijke webversie van de MPB. In deze begroting-online worden de financiële- en productinformatie op een specifiek grafische en doorklikbare manier gepresenteerd. De digitale versie is gelijk aan het papieren boekwerk en de PDF-versie, maar biedt daarnaast vele verdiepingsmogelijkheden. Het is bijvoorbeeld mogelijk door te klikken op de begrotingscijfers, de doelen en prestaties, de achterliggende kadernota’s. Bovendien kunt u zoeken op trefwoorden.

Om de MPB 2018-2021 online te raadplegen kunt u het beste gebruik maken van een van de volgende web-browsers: Google Chrome, Internet Explorer 11 of de laatste versie van Safari.

Hoe een bepaald onderwerp in de meerjarenbegroting te vinden?

Afhankelijk van waarin u bent geïnteresseerd, zijn de ingangen hierna samengevat:

• Voor beleidsmatige en financiële achtergronden die voor het college het vertrekpunt zijn geweest bij de opstelling van deze MPB verwijzen wij u naar hoofdstuk 1 de Nota van Aanbieding.
• Voor een totaalbeeld van de voorstellen voor nieuw beleid kunt u het samenvattend overzicht in hoofdstuk 2 raadplegen. De toelichting vindt u onder de betreffende begrotingsprogramma’s.
• De financiële positie van de gemeente en voorstellen over gemeentebelastingen worden in hoofdstuk 3 nader toegelicht. De paragraaf ‘Lokale heffingen’ gaat specifiek in op de gemeentelijke tarieven en belastingen.