Door en Door
Voor u ligt de laatste meerjarenbegroting van deze bestuursperiode. De begroting beslaat de jaren 2018-2021 en is de praktische vertaling van de door uw Raad in juni jl. unaniem vastgestelde voorjaarsnota: de Doorbraaknota. Ten tijde van de behandeling van de Doorbraaknota bestond er nog een aantal (financiële) onzekerheden, met name de effecten van de meicirculaire, waardoor een volledige integrale afweging van de gepresenteerde plannen, toen niet mogelijk was. Nu de effecten van de meicirculaire bekend zijn is een belangrijk deel van die onzekerheden weggenomen en is het mogelijk u een MPB te presenteren waarbinnen die integrale afweging wel heeft plaatsgevonden en we kunnen concluderen dat het financiële perspectief in alle opzichten een gunstig beeld laat zien.
In de Doorbraaknota werd kort teruggekeken op de Agenda voor Herstel uit 2012. Het kernpunt uit die agenda was de opdracht aan Raad, college en organisatie om financieel schoon schip te maken, alle hens aan dek! 2012 was een jaar waarin de financiële crisis volop voelbaar was. Zo terugkijkend is het een bijna wonderlijk verhaal hoe nu, zes jaar later, het beeld is gekanteld. Met deze MPB lijkt Apeldoorn weer ‘up and running’ en kunnen we het financieel herstel combineren met de realisering van belangrijke opgaves die de stad, inclusief de dorpen, ons stelt.
Ja, het is een bijna wonderlijk verhaal. In 2012 verkeerde het land in een diepe economische crisis die zich macro maar ook micro in zijn volle omvang deed voelen. De werkloosheid nam toe tot landelijk meer dan een half miljoen mensen en zou daarna nog verder groeien, de koopkracht nam af en de huizenmarkt bleef in mineur. Onder die macro-economische omstandigheden moest Apeldoorn er weer bovenop zien te komen. Het waren turbulente tijden en met ingrijpende en vaak onorthodoxe maatregelen werd het financieel herstel ingezet. Het huidige college nam in 2014 het stokje over en bouwde via het bestuursakkoord Door voort op de ingezette koers van financieel herstel. Het voorliggende resultaat, dat enige jaren geleden niet voor mogelijk zou zijn gehouden, zou niet zijn bereikt zonder de constructieve wijze waarop uw Raad heeft samengewerkt met ons college. Wij danken u daarvoor. En, het is niet anders, natuurlijk hoort daar een relativering bij. Dat deze MPB zo’n gunstig beeld te zien geeft is niet alleen te danken aan uw en onze bestuurlijke inspanningen. Andere factoren en niet in het minst het gunstige verloop van de macro-economische ontwikkelingen vanaf 2016 hebben een belangrijke rol gespeeld. Een dergelijk effect zien we ondermeer terug in de uitkomsten van de meicirculaire. Maar, we zeggen het met u, en wellicht ten overvloede, nog maar eens: we moeten in financieel opzicht waakzaam blijven. En ondanks de financiële inspanningen die de afgelopen jaren moesten worden geleverd heeft onze stad zich ook, met trots en zelfbewustzijn, feestelijk op de kaart gezet door tal van evenementen. Zonder volledig te willen zijn noemen we de Giro, Beachvolleybal, het VNG-congres, Burning Man en straks Serious Request. En natuurlijk niet te vergeten ons Drakenboot Festival, het Kanaalconcert en Roots in the Woods. En dat allemaal in een stad die weliswaar te maken heeft met vergrijzing maar ook aantrekkelijk is voor mensen met kinderen. Het vestigingssaldo in 2016 onder 25-39 jarigen was bijna 500 en ca 400 voor de 0-17 jarigen. En net als de afgelopen jaren was het vestigingssaldo uit Oost Nederland weliswaar het grootst, maar opvallend was ook dat het vestigingssaldo van 0-11 jarigen vanuit West Nederland met ca 130 ruim het dubbele was van dat vanuit Oost Nederland. En ook neemt de culturele diversiteit in onze stad toe. Het zijn belangrijke gegevens voor bijvoorbeeld het programma Comfortabele gezinsstad en voorgenomen woningbouw[1].
Zoals gezegd is deze MPB 2018-2021 de praktische en financiële vertaling van de door uw Raad unaniem aangenomen Doorbraaknota. Meer dan ooit heeft het inhoudelijke en richtinggevende debat tussen college en Raad plaatsgevonden aan de hand van deze voorjaarsnota. De drie grote thema’s in de Doorbraaknota: duurzaamheid, binnenstad en revitalisering zijn door u onderschreven en in deze MPB worden deze onderwerpen financieel onderbouwd. We schreven in de Doorjaarsnota dat Apeldoorn de mondiale vraagstukken als klimaatverandering en oprakende grondstoffen natuurlijk niet op kan lossen. Maar wel kunnen we een bijdrage leveren door bijvoorbeeld terugdringing van de verstening, meer groen en een verbeterde wateropvang. En natuurlijk via de implementatie van het afvalplan die aanvangt in 2017 en in 2018 afgerond zal worden.
Aan de ontwikkeling van de binnenstad wordt in deze MPB uitgebreid aandacht gegeven. Wij willen, met u, de ruimtelijke kwaliteit van de hele binnenstad op een hoger niveau krijgen. In het licht van grote (private) investeringen (zoals de herontwikkeling van het voormalige V&D-pand, de Oranjerie en andere bouwplannen) wordt een nieuw perspectief voor de binnenstad opgesteld. Daarbij zien we kansen voor synergie tussen economie, mobiliteit, ecologie, groen, water en klimaatadaptatie. En we willen investeren in aansprekende elementen die de aantrekkelijkheid van de binnenstad vergroten, ook indachtig de motie KOR (kunst in de openbare ruimte). Het succesvolle gevelfonds wordt natuurlijk gecontinueerd.
Bij de revitalisering van oudere wijken gaat het met name om de woongebieden die in de periode 1960 tot 1980 zijn aangelegd. Revitalisering is een integrale gebiedsgerichte aanpak van de verouderde openbare ruimte, waar de reguliere onderhoudsmiddelen slechts beperkt in voorzien. Met name in De Maten zien wij dat nu ingrijpen nodig is om de wijk ook in de toekomst leefbaar te houden. Maar met u zijn wij van mening dat ook andere wijken en dorpen belangrijke aandachtspunten, als versleten groen en verharding, kennen. Drie pilotprojecten, twee te selecteren gebieden in De Maten en één in een andere oudere wijk, zullen ons in 2018 en 2019 leren hoe deze opgave op slimme wijze opgepakt kan worden en onder welke voorwaarden. Participatie van bewoners, woningcorporaties en instellingen speelt binnen de aanpak een belangrijke rol. Voor deze belangrijke opgave reserveren wij in deze MPB financiële middelen: voor 2018/2019 budget voor de pilots en voor 2021 een investeringsimpuls. Deze impuls zal ook in de jaren daarna nodig zijn.
En, weliswaar niet één van de drie dominante thema’s in de Doorbraaknota, maar het ziet er nu toch echt naar uit dat de tunnel aan de Laan van Osseveld er gaat komen. Het zou geweldig zijn als dit meest in het oog springende verkeersknelpunt verdwijnt. In de tweede helft van dit jaar weten we het zeker!
Tijdens het debat met uw Raad naar aanleiding van de Doorbraaknota bleek eens temeer hoezeer uw Raad en ons college elkaar vinden als het gaat om de inclusieve samenleving en daarbij de zorg die wij gezamenlijk willen dragen voor de Apeldoorners die het vanwege allerlei redenen minder getroffen hebben. De aanpak van die gezamenlijke zorg komt ondermeer tot uiting via ons minimabeleid, de jeugdzorg en uitvoering van de WMO. Het is mooi om te zien hoe belangrijke nieuwe verantwoordelijkheden als gevolg van de decentralisaties van rijksbeleid hun plek hebben gevonden in Apeldoorn.
Maar we moeten ook vaststellen dat teveel mensen niet of nauwelijks profiteren van het economisch herstel. Evenals landelijk het geval is groeit het aantal mensen dat een beroep moet doen op de bijstand nog steeds, ook al lijkt zich binnen onze gemeente de laatste maanden een voorzichtige consolidatie in te zetten. Deels heeft de toename te maken met de extra toestroom van mensen uit Syrië en Eritrea, die vooralsnog niet over voldoende kwalificaties beschikken om mee te kunnen doen op de arbeidsmarkt. Maar ook is opvallend hoeveel ouderen als het ware ‘gevangen’ zitten in de bijstand. Het is een belangrijke opgave om ook hen de komende jaren (weer) de aansluiting te laten vinden met de arbeidsmarkt. Niet alleen omdat het belangrijk is dat iedereen meedoet, dat voorop. Maar ook omdat de kosten voor de bijstandsverlening, gezien de discrepantie tussen de rijksbijdrage en de lokale bijstandsuitgaven, een grote belasting voor de gemeentelijke begroting vormen. Een andere verontrustende ontwikkeling is het nog steeds toenemende beroep op de schuldhulpverlening.
U bent met ons van mening dat het belangrijk is om de aansluiting te behouden, en in sommige gevallen opnieuw uit te vinden, tussen gemeentebestuur en organisatie enerzijds en de samenleving anderzijds. Het is een opdracht aan ons allen, voor nu en voor komende gemeentebesturen. Het politieke debat zal de komende maanden ongetwijfeld scherper worden. Richting de verkiezingen zullen wij, lokale politici, de behoefte voelen om onze politieke overtuigingen met meer contour over het voetlicht te brengen. De kiezer heeft dat nodig om zijn keuze te kunnen maken. Wij durven hier te voorspellen dat dit debat in Apeldoorn op waardige wijze gevoerd zal worden.
Zoals u zult lezen in deze MPB is het mogelijk om de in de Doorbraaknota gepresenteerde plannen, aangescherpt met door u aangenomen moties, te verwezenlijken zonder daarbij geweld te doen aan het financieel herstel. Daarbij blijft de verhoging van de lastendruk voor de burger zelfs onder de gewogen kostenontwikkeling. Alle jaarschijven resulteren in positieve saldi die aan de Algemene Reserve worden toegevoegd. Deze reserve zal dan eind 2021 € 27.7 miljoen bedragen. De solvabiliteit, de verhouding tussen ons eigen vermogen ten opzichte van ons totaal vermogen zit nu nog net onder de 10% en dat is onvoldoende. We dachten vorig jaar rond 2025 toe te groeien naar de kwalificatie ‘matig’. Dat is een solvabiliteit van tussen 10%-15%. In de Doorbraaknota 2017 hebben we aangegeven, dat we de kwalificatie matig al in 2020 bereiken. Het niveau goed halen we naar verwachting in 2030 i.p.v. in 2040 zoals we vorig jaar in de MPB hebben aangegeven. In de Doorbraaknota hebben we aangegeven dat de schuldquote, het percentage van onze bezittingen dat met geleend geld is betaald minder dan 100% is en daarmee de kwalificatie ‘voldoende’ verdient. De schuldquote ontwikkelt zich naar <90% en dat is ‘goed’. Dit niveau zullen we al in 2020 bereiken.
We hebben deze nota van aanbieding Door en Door genoemd. In de naamgeving van allerlei documenten zoals bijvoorbeeld de voorjaarsnota’s en de MPB’s hebben wij telkens getracht de naam van het bestuursakkoord Door terug te laten komen en dat leidde tot een fiks aantal varianten zoals: Doorgerekend, Doorvertaald, Doorjaarsnota, Doorbraaknota, Doorwerken of ApelDOORn. Die jonge traditie sluiten we in deze laatste MPB af: Door en Door! Van Dale geeft deze uitdrukking als betekenis: een versterking van Door. En zo zien wij deze MPB.
[1] Zie ook 5.2 paragraaf demografie